Binnenstebuiten

Achtergrond

Hier is informatie te vinden over de context van de lezing of de plaats en tijd in het kerkelijk jaar. Ook kan hier informatie over feesten, personen, gedenkdagen en gebruiken gevonden worden. 

Johannes de Doper

Johannes de Doper
Johannes is een veel voorkomende naam in het Nieuwe Testament. De naam betekent ‘God is genadig’. Naast Johannes de Doper, een neef van Jezus volgens het Evangelie van Lucas, is daar ook de geliefde leerling van Jezus, die Johannes heet, is er een Evangelie volgens Johannes, zijn er brieven geschreven door Johannes, wordt het boek Openbaringen aan Johannes toegeschreven en is er een Johannes de zoon van Zebedeus. Soms zal het over dezelfde Johannes gaan, dat is niet altijd duidelijk. Maar Johannes de Doper is zeker een andere persoon dan Johannes de geliefde leerling van Jezus. Voor de duidelijkheid is het daarom gewenst om consequent te spreken over Johannes de Doper.

Johannes de Doper was een profetisch figuur. Hij leefde in de woestijn en was gekleed in een kameelharen mantel. Sommigen zagen hem als de teruggekeerde profeet Elia, mede omdat ook Elia gekleed was in een kameelharen mantel. Johannes preekte aan de rand van de woestijn bij de rivier de Jordaan en riep de mensen op zich te bekeren met een verwijzing naar het komende oordeel.
In het Nieuwe Testament is Johannes een belangrijke stem. Hij komt uiteindelijk om het leven doordat hij de leefwijze van koning Herodes bekritiseert. De koning houdt het namelijk met de vrouw van zijn broer. Herodes gooit Johannes in de gevangenis als hij hier iets van zegt. Op een uit de hand gelopen feestje laat de koning Johannes onthoofden. Dit alles staat uitgebreid beschreven in de evangeliën, een teken dat men Johannes een belangrijk man vond. Ook in buiten-Bijbelse bronnen komen we Johannes tegen.

Johannes de Doper op het Isenheimer altaar 
Matthias Grünewald maakte voor een klooster in Isenheim een heel bijzonder altaar. Dit altaar, geschilderd tussen 1510 en 1515, toonde de gekruisigde Jezus als iemand die aan de pest leed. Jezus was op het de schildering overdekt met pestbuilen. De kloosterlingen hoopten dat als de zieken die aan de pest leden zagen dat Jezus deelde in hun lijden, zij getroost en gesterkt zouden worden.

Op dit altaar is ook Johannes de Doper afgebeeld, wijzend naar Jezus. Hij is gekleed in zijn kamelenharen mantel en ziet er een beetje woest uit. Aan zijn voeten zien we een lam met een kruis. “Zie het lam Gods”, had hij immers gezegd toen Jezus passeerde.

Sint Nicolaas
Het is vandaag 5 december, de feestdag van Sint Nicolaas.
Van de heilige Nicolaas weten wij weinig. Hij is geboren in Patara in Lycië, een vroegere provincie van Klein-Azie en verloor op jeugdige leeftijd zijn ouders. Hij was rond het jaar 300 bisschop van Myra in Klein-Azie en nam als zodanig deel aan het Concilie van Nicea (325). In deze periode begon de christenvervolging weer onder keizer Calerius Valerius Maximus. De heilige Nicolaas kwam ook in de gevangenis terecht en werd zwaar gefolterd. Toch wist hij onder erbarmelijke omstandigheden en met veel pijn deel te nemen aan het Concilie van Nicea.
Op een zeereis stilde hij, door gebed, een zware storm; daarom wordt hij als patroon van de zeelieden vereerd. In het oosten wordt de heilige Nicolaas buitengewoon vereerd als grote wonderdoener en als verkondiger van Gods Woord. Hij stierf in het jaar 341. In 1087 werden zijn relieken door Italiaanse kooplieden gestolen en overgebracht van Myra naar Bari in Italië. Vanaf die tijd is zijn verering in het westen verder uitgebreid. Hollandse koopvaarders hebben de populariteit van Sint Nicolaas overgebracht naar de stad Amsterdam, waarvan 'Sinterklaas' de patroon is.
Veel legendes worden over hem verteld: het uitdelen van de bruidsschat voor drie dochters die, door geldgebrek, verkocht zouden worden om de bruidsschat te kunnen opbrengen; het redden van drie studenten tijdens een hongersnood, die vermoord waren en in een vat ingepekeld lagen; het redden van mensen die ter dood veroordeeld waren, door hun onschuld te bewijzen. Op heiligennet.nl kan je deze en vele andere legendes vinden.