Zout en licht

Achtergrond

Hier is informatie te vinden over de context van de lezing of de plaats en tijd in het kerkelijk jaar. Ook kan hier informatie over feesten, personen, gedenkdagen en gebruiken gevonden worden. 

Symboliek van zout en licht

De Bergrede
Matteüs 5,13-16 is onderdeel van de Bergrede. De Bergrede is een toespraak van Jezus gericht aan zijn leerlingen. De toespraak wordt Bergrede benoemt omdat er in de openingszinnen gezegd wordt dat Jezus een berg opging. De berg zou weer terugverwijzen naar het moment dat Mozes de Tora rollen kreeg. Mozes kreeg de belangrijkste regels binnen het Joodse geloof op een berg. Die verhalen staan in het Oude Testament, in de boeken Exodus en Deuteronomium.

Vandaag lezen we uit deze Bergrede. In dit deel wordt veel over zout gesproken. Zout was in de tijd van Jezus zeer waardevol. Het was één van de beste manieren om je eten langer houdbaar te houden, om je eten meer smaak te geven, maar het werd ook gebruikt als ruilmiddel (lees: geld). In deze tijd was zout dus veel belangrijker en waardevoller dan dat zout nu is.
Voor licht geldt hetzelfde. Tegenwoordig is licht maken geen probleem meer maar vroeger was dat anders.
Een korenmaat was een grote ton, of bak waar koren in werden gemeten. Vaak moest een gezin het doen met één lamp. De vergelijking met licht en zout wil laten zien dat mensen waarde hebben en dat mensen die waarde ook moeten laten zien. Je moet zoveel mogelijk goede daden verrichten, laten zien waar je voor staat.

Zout
Zout spreekt tot de verbeelding van mensen, in allerlei tijden in allerlei culturen. Volgens een Oud-Syrische overlevering komt het zout regelrecht van de goden. Vanwege zijn zuiverende werking was het in het oude Rome gebruik om nieuwgeborenen zout op de lippen te strooien. Daardoor moest het jonge leven beschermd worden tegen dreigend onheil. Een gebruik dat we nog steeds hanteren bij de kinderdoop. In de Bijbel, zowel in het zogenaamde Oude als Nieuwe Testament komen we dat woord zout vaak tegen. Het heeft te maken met levenskracht.
In Afrika sterven er mensen bij gebrek aan zout. Zout is levensnoodzakelijk. Wij denken daar niet meer aan. Alleen als we een zoutloos dieet krijgen, beseffen we ineens, wat we eigenlijk nodig hebben.
De oudste wegen van Europa zijn de zogenaamde zoutwegen. Zout was toen het meest begeerde handelsartikel. Lonen werden ook vaak in zout betaald, toen er nog geen sprake van geld was. Grappige is dat ons woord salaris afgeleid is van het Latijnse woord ‘Sal’. En dat woord betekent zout!

Zout en Licht bij het Doopritueel
Zout en licht zijn niet buitengewoon. Ook een christen is geen haar beter dan zijn of haar omgeving. Maar toch heeft een christen iets dat anderen niet bezitten. Jezus zegt niet: jullie zouden het zout der aarde, het licht der wereld moeten zijn. Hij zegt: jullie zíjn het! Jullie zíjn 't zout der aarde, jullie zíjn het licht van deze wereld! In onze doop hebben we van God het zout en het licht meegekregen.
Na de doop met water, en de zalving met chrisma volgt nl. een ritueel dat rechtstreeks terug te voeren is op de lezing van vandaag. Aan de paaskaars wordt een doopkaars ontstoken. Deze symboliseert dat de dopeling een licht voor de wereld is. Vroeger (en in sommige kerken gebeurt dat nog steeds) kreeg de dopeling een beetje zout op de tong. Dit herinnert aan Jezus’ oproep aan degenen die Hem volgen om het zout van de aarde te zijn. Zout staat voor smaak geven en pit hebben.