Jezus is mijn Koning!

Achtergrond

Hier is informatie te vinden over de context van de lezing of de plaats en tijd in het kerkelijk jaar. Ook kan hier informatie over feesten, personen, gedenkdagen en gebruiken gevonden worden. 

Feest: Christus, Koning van het Heelal

Op de laatste zondag van het jaar vieren we het feest van Christus, Koning van het Heelal.
Die laatste toevoeging, van het heelal, laten we vaak weg, misschien vinden we het wel een beetje pompeus klinken. Maar je kan het ook omgekeerd interpreteren. Dat Jezus Koning is van het heelal wil zeggen dat Hij niet alleen Koning is in ons christelijke hart, ook niet alleen Koning in de hemel, nog even ver weg, maar dat Hij Koning is van alles, dat Hij overal, het geheel omvattend, Koning is. Als Koning kunnen we Hem ook overal tegenkomen, in de kerk, maar ook in een gevangenis, thuis, maar ook in een tehuis voor zieken of moeilijk opvoedbare kinderen, op school, maar ook in de fabrieken waar kinderen werken die niet naar school kunnen. Jezus is een Koning die leeft temidden van zijn onderdanen, met name onder de zwaksten onder hen.

Het ontstaan van het Feest van Christus Koning
Hoewel er al in de Bijbel over Jezus als Koning wordt gesproken is Christus Koning een betrekkelijk jong feest in de westerse christelijke traditie. Het is nog geen eeuw oud. We vieren het sinds 1925, toen werd het ingesteld door paus Pius XI. In 1925 waren het roerige tijden. Midden tussen twee wereldoorlogen in
was er rondom strijd om de macht. In Rusland was de revolutie geweest en streed men onderling om het leiderschap. Duitsland en Frankrijk stonden als kat en hond tegenover elkaar, in Italië kwam het fascisme op.
Paus Pius XI maakte zich zorgen over de ontwikkelingen in de wereld, over machthebbers die zichzelf op de troon werkten met terreur en onderdrukking, over vorsten die claimden koning te zijn bij de gratie Gods, maar die God wel een handje moesten helpen met geweld en wapengekletter om aan de macht te blijven. In deze woelige tijdsgeest probeerde de paus de volkeren, de gewone mensen, weerbaar te maken door het feest van Christus Koning in te stellen, het feest van de dienstbare Koning, de Koning die geleden heeft voor zijn onderdanen, die niet uit is op macht maar op vrede.
Een christelijk ideaal dat gesteld werd tegenover de ideologieën die in opkomst waren.

Slot van de eschatologische rede
De lezing van vandaag is het besluit van de zogenaamde eschatologische rede, de vijfde en laatste rede die Jezus uitspreekt voordat Hij opgepakt wordt. Eschatologie gaat altijd over 'de laatste dingen', over de rechtvaardigheid van God die uiteindelijk zal zegevieren. Kenmerkend voor Jezus is dat Hij de laatste dingen hier in verband brengt met het hier en nu. Hoe er straks geoordeeld gaat worden over ons, hangt af van ons gedrag vandaag. Het gedrag dat kenmerkend is voor de rechtvaardigen, de gezegenden, bestaat uit aandacht voor allen die zwak en kwetsbaar zijn. Dat zijn, anders dan in Jezus’ tijd, veelal mensen die buiten onze dagelijkse contacten vallen. We zullen uit onze comfortzone moeten stappen.

Titels van Jezus

Mensenzoon
Letterlijk betekent Mensenzoon gewoon zoon van een mens en soms kan je deze titel in het Evangelie ook precies zo opvatten. Veel vaker echter wordt Mensenzoon als een Messiaanse titel gebruikt en drukt het juist uit dat de Mensenzoon een heel bijzonder mens is, een mens die God helpt bij het oordeel over de wereld en aan het einde Koning wordt van de Nieuwe Wereld. Dit woordgebruik stamt uit het apocalyptische boek Daniël. Later in het Christendom heeft de titel zich nog verder ontwikkeld en staat Mensenzoon op gelijke hoogte met Gods Zoon.

Rechter
In ons Evangelie wordt de term Rechter niet genoemd. Uit alles blijkt echter dat Jezus hier spreekt over het laatste oordeel, waarbij Hij als Rechter optreedt en de mensen beoordeelt.

Koning
Als Jezus spreekt over het Koninkrijk van God, dan is het voor de hand liggend dat er iemand Koning is in dat Koninkrijk. Jezus is deze Koning. Tot het Koninkrijk aanbreekt is hij de Koning incognito die we ook wel uit sprookjes kennen.

Herder
Vrijwel altijd zien we Jezus als een zorgzame Herder optreden in het Evangelie. Hij is de Herder die zijn schapen bij name kent, de Herder die op zoek gaat naar het verloren schaap, de Herder die zijn leven waagt en zelfs geeft voor zijn schapen. Vandaag blijkt dat de Herder nog iets doet, namelijk de bokken van de schappen scheiden, een oordeel vellen over wie zich gedraagt als schaap en wie zich gedraagt als bok.

Schapen en bokken zijn verwante dieren. Toch zijn er duidelijke verschillen. Het belangrijkste verschil voor de gelijkenis van vandaag is waarschijnlijk dat het schaap een sociaal kuddedier is en dat bokken/geiten eenlingen zijn. Schapen zijn verder gezeglijker dan geiten en bokken, minder agressief. Een kopstoot van een bok heb je zo opgelopen, zelfs in de kinderboerderij. Tenslotte zijn schapen ook minder kieskeurig over de plek waar ze grazen, geiten en bokken willen telkens weer naar een nieuwe, andere plek.

Zeven werken van barmhartigheid
In het Evangelie van Matteüs komen we zes van de Zeven werken van Barmhartigheid tegen. De hongerigen te eten geven, de dorstigen te drinken geven, de zieken en gevangenen bezoeken, de naakten kleden en de vreemdeling welkom heten, staan allemaal in Matteüs 25. Het laatste werk, de doden begraven, is in 1207 ten tijde van de pest door paus Innocentius III aan het zestal toegevoegd. Zo kwam het getal zeven rond, maar zo werd ook duidelijk dat de doden begraven wel degelijk een religieuze plicht was. Paus Innocentius kon daarbij verwijzen naar het bijbelboek Tobit, waarin de hoofdfiguur blind wordt bij het begraven van de doden. Zo hebben de zeven werken gemeen met elkaar dat we een grens over moeten om ze te doen, we moeten uit onze eigen comfortzone stappen en de ander centraal zetten, in plaats van onszelf. We kunnen Jezus tegen komen in deze wereld. Maar niet op de plaatsen waar wij ons gewoonlijk thuis voelen.

Engelen
In het Nieuwe Testament behoren de engelen tot de hofhouding van God. Zij zijn Gods boodschappers, worden bijvoorbeeld naar Maria en de herders gestuurd, maar de engelen zijn ook degenen die bij de wederkomst van de Mensenzoon de oordelen uitvoeren die de Mensenzoon uitspreekt.