Binnenstebuiten

Achtergrond

Hier is informatie te vinden over de context van de lezing of de plaats en tijd in het kerkelijk jaar. Ook kan hier informatie over feesten, personen, gedenkdagen en gebruiken gevonden worden. 

Johannes helpt mensen op weg

De mensen zijn vandaag de helpers. De gewone mensen. Deze mensen leefden niet in een gemakkelijke tijd. Er was in de politieke wereld veel onrust. Het Romeinse rijk had de macht over het gebied waar de Joden woonden. Daarin werden in het leven van Jezus verschillende mensen aangesteld om over het land te heersen. Daarnaast waren er verschillende aanvallen op het Romeinse rijk die ook in het land van Jezus voelbaar waren.

Veel politieke onrust dus, wat vaak ook zorgt voor onrust bij de gewone mensen. Mensen gaan spullen verzamelen, angstig dat ze te kort zullen komen of dat een leider het weer zal afnemen. Soldaten eisen meer geld dan hun loon omdat ze honger hebben. En de tollenaar zal meer geld gaan eisen om voor zichzelf meer zekerheid te creëren. Johannes probeert met zijn preken de gewone mensen de juiste keuzes te laten maken, en helpt hen zo niet mee te gaan met de verkeerde gewoontes die de onrust bij velen oproept.

Dit alles was dus ook een probleem in de tijd dat Jezus leefde. Mensen moesten belasting betalen aan het Romeinse rijk, maar voelden zich niet verbonden met het Romeinse rijk. Ze waren Joden, geen Romeinen. Dat veel van de heersers die direct over hun heersten ook niet bepaald blij waren met het Joodse geloof, hielp niet mee bij het bewaren van de rust. Daarom opent het bijbelverhaal ook met een opsomming van de machthebbers. Dit gaf de mensen die dit jaren later lazen een idee van de situatie waarin Johannes preekte. Het was geen land van overvloed, maar een land van oorlog en angst. De mensen die voor Johannes kwamen, wilden zich voorbereiden op de komst van hun redder, Jezus.

Johannes de Doper
Johannes is een veel voorkomende naam in het Nieuwe Testament. De naam betekent ‘God is genadig’. Naast Johannes de Doper, een neef van Jezus volgens het Evangelie van Lucas, is daar ook de geliefde leerling van Jezus, die Johannes heet, is er een Evangelie volgens Johannes, zijn er brieven geschreven door Johannes, wordt het boek Openbaringen aan Johannes toegeschreven en is er een Johannes de zoon van Zebedeus. Soms zal het over dezelfde Johannes gaan, dat is niet altijd duidelijk. Maar Johannes de Doper is zeker een andere persoon dan Johannes de geliefde leerling van Jezus. Voor de duidelijkheid is het daarom gewenst om consequent te spreken over Johannes de Doper.

Johannes de Doper was een profetisch figuur. Hij leefde in de woestijn en was gekleed in een kameelharen mantel. Sommigen zagen hem als de teruggekeerde profeet Elia, mede omdat ook Elia gekleed was in een kameelharen mantel. Johannes preekte aan de rand van de woestijn bij de rivier de Jordaan en riep de mensen op zich te bekeren met een verwijzing naar het komende oordeel. Die bekering maakte hij eenvoudig, voor elke mens bereikbaar.

In het Nieuwe Testament is Johannes een belangrijke stem. Hij komt uiteindelijk om het leven doordat hij de leefwijze van koning Herodes bekritiseert. De koning houdt het namelijk met de vrouw van zijn broer. Herodes gooit Johannes in de gevangenis als hij hier iets van zegt. Op een uit de hand gelopen feestje laat de koning Johannes onthoofden. Dit alles staat uitgebreid beschreven in de evangeliën, een teken dat men Johannes een belangrijk man vond. Ook in buiten-Bijbelse bronnen komen we Johannes tegen.