Met de hele familie!

Achtergrond

Hier is informatie te vinden over de context van de lezing of de plaats en tijd in het kerkelijk jaar. Ook kan hier informatie over feesten, personen, gedenkdagen en gebruiken gevonden worden. 

Vluchtelingenzondag

Op allerlei manier blijven de gebeurtenissen van de Kerstnacht in de weken erna hun plek krijgen in de feesten. Daarvan is Driekoningen op 6 januari de bekendste. 
Maar meteen nadat het geboorteverhaal met Kerstmis geklonken heeft, klopt de wrede werkelijkheid op de deur. Op Tweede Kerstdag horen we hoe Stefanus als eerste wordt ge­stenigd, omdat hij zijn geloof in Jezus niet wil opgeven. En twee dagen later, op 28 december, is het het feest van de ‘Onnozele Kinderen’. Dan wordt herdacht hoe koning Herodes in Betlehem en omstreken driehonderd pasgeboren jongetjes om het leven liet brengen. Zo bang was hij dat een nieuwe koning hem van de troon zou stoten. 

Ambro Bakker zei eens: “Het kerstverhaal vraagt erom dat we niet alleen verwijzen naar het ‘Gloria in excelsis’ van de kerstnacht, maar evengoed naar een beweging als ‘Amnesty International’ of ‘Human Rights Watch’”.

De heilige Familie
Dan komt op 31 december het Feest van de Heilige Familie. Het wordt dit jaar op de zondag ervoor gevierd.
Dit feest is een relatief jonge feestdag, nog geen honderd jaar oud. Paus Benedictus XV stelde het in 1921 in als kerkelijk feest voor de gehele Kerk in.

Dat gebeurde niet om heilshistorische of dogmatisch-theologische redenen, maar om pastorale redenen: uit zorg voor de gezinnen.
In die tijd kwam de industrialisering op. De kerk wilde haar boodschap overbrengen aan de nieuwe arbeidersklasse. Zij constateerde samen met de hele maatschappij, het enorme verschil van de gezinscultuur tussen milieu van de arbeidersklasse en het traditionele burgermilieu dat in relatieve welstand leefde. Deze welstand had op de gezinsbeleving een sterke uitwerking gehad. Voor het eerst waren emotie en affectie de basis gaan vormen van de gezinnen. Wij zijn er ons meestal niet van bewust dat dat daarvóór niet zo was. Zo was het ook in de arbeidersklasse aan het einde van de negentiende eeuw niet het geval. De relatie van kinderen met hun ouders was niet gestoeld op een warme liefdesband. En ook niet in het oude Oosten ten tijde van onze heilige Familie.
Met het instellen van dit feest werd geprobeerd daaraan iets te veranderen.

Vluchtelingenzondag

De wijzen uit het oosten keren niet terug naar koning Herodes, zij 'nemen de wijk' via een andere route. Dat woord voor 'de wijk nemen' keert drie keer terug in het Evangelie van vandaag. Jozef moet met het kind en zijn moeder de wijk nemen: midden in de nacht op de vlucht naar Egypte. Ze moeten vluchten voor de nietsontziende machtshonger van Herodes, die nu zelfs besloten heeft alle kinderen onder de twee jaar in Betlehem en omgeving te laten doden. (We gedenken dit als het feest van de Onnozele Kinderen.) Een groot en machtig koning, die uit pure angst baby's en kinderen laat ombrengen. 

Jozef en het kind en zijn moeder, zo staat het in de tekst, moeten direct vluchten. Ze kunnen dan ook nauwelijks meer meenemen dan hun kleding en wat proviant. Een situatie die herkend zal worden door vluchtelingen van nu, met name door politieke vluchtelingen. 
Wanneer Herodes gestorven is, meldt een engel aan Jozef dat hij terug kan keren. Matteüs beaamt hier de woorden uti het Oude Testament: 'Uit Egypte heb Ik mijn Zoon geroepen' staat in Hosea 11,1.

Wanneer Jozef aan de grens van Israël staat, hoort hij voor de derde keer een boodschap: Archelaüs, de zoon van Herodes is nu machthebber in Judea. Is dat wel veilig? Voor de derde keer besluit Jozef de wijk te nemen, en hij reist naar Galilea. Hij vestigt zich met zijn familie in Nazaret. Jezus zal later een Nazoreeër genoemd worden, zoals het al in de Schriften was voorspeld. In Nazaret vinden zij rust. Maar wat er gebeurd is, zal hen diep getekend hebben. 

Deze zondag heet dhet Feest van de heilige Familie. Maar het is geen romantisch familieportret. Wat het ons wel laat zien is de moed, het geloof en de zorg van Jozef. Hij heeft er alles voor gedaan om Maria en haar kind voor het leven te behoeden. We staan dikwijls versteld wat mensen kunnen doorstaan in de zoektocht naar een veilig en goed leven. 

Voor bovenstaande is gebruik gemaakt van Jean Bastiaens, Het Woord is mens geworden, Halewijn, 2015