Brieven van Boven

Achtergrond

Hier is informatie te vinden over de context van de lezing of de plaats en tijd in het kerkelijk jaar. Ook kan hier informatie over feesten, personen, gedenkdagen en gebruiken gevonden worden. 

Evangelist Marcus schrijft over Johannes

Marcus
Vandaag starten we echt met het lezen van het Marcusevangelie, zoals we in het B-jaar veel zullen doen. Het Marcusevangelie is echter het kortste Evangelie, waardoor er veel ruimte is om ook te lezen uit het Evangelie volgens Johannes. Johannes heeft geen eigen jaar, waarin we vooral uit zijn Evangelie lezen. Zijn Blijde Boodschap horen we met namen in de zogenaamde sterke tijden: de Advent, de Veertigdagentijd en de Paastijd.

Hoewel Marcus in zijn Evangelie zijn naam niet vermeldt, wordt er ongeveer sinds de tweede eeuw aangenomen dat de naam van de schrijver van dit waarschijnlijk oudste Evangelie Marcus was. Dan wordt er gedoeld op een zekere Marcus die de tolk van Petrus was.

Marcus schreef zijn Evangelie voor niet-Joden. Dat valt te concluderen uit zijn verklarende opmerkingen wanneer hij spreekt over Joodse gebruiken. Zijn Evangelie is het kortste Evangelie van alle vier de Evangeliën en waarschijnlijk hebben Matteüs en Lucas zijn Evangelie gekend toen ze dat van hen schreven. Ze citeren hem regelmatig letterlijk. Zoals we vandaag ontdekken begint Marcus direct met de doop van Jezus in Jordaan en vertelt hij niets over de jeugd of de geboorte van Jezus.

Heel belangrijk in het Evangelie volgens Marcus is de vraag: ‘Wie is Jezus?’ Deze vraag is natuurlijk uiteindelijk ook voor ons bedoeld.

Marcus wordt in de kunst meestal afgebeeld met een leeuw aan zijn zijde. 
De leeuw is een woestijndier; omdat Marcus' Evangelie begint met Johannes de Doper in de woestijn, en omdat er van Jezus gezegd wordt dat hij in de woestijn verbleef temidden van de wilde dieren, past de leeuw bij Marcus. In het boek van de Openbaring ondersteunen vier wezens de verering van God. (Openbaring 4,5-7)
...
'En rondom de troon waren vier dieren,
bezaaid met ogen voor en achter
En het eerste dier geleek op een leeuw
en het tweede op een jonge stier,
en het derde dier had een gelaat als van een mens
en het vierde dier geleek op een adelaar in zijn vlucht.'
Het waren Ireneus van Lyon († 202) en Hippolytus van Rome († 235) die bedachten dat deze vier diersymbolen op de evangelisten toegepast konden worden.

Johannes de Doper
Johannes was een gangbare naam in de tijd van Jezus. Vandaar dat de man, die volgens de Evangelist Lucas de neef van Jezus was, meestal aangeduid wordt met een bijnaam erbij: Johannes de Doper.
Als Johannes aan ons voorgesteld wordt, wordt uitgebreid aandacht besteed aan zijn kleding. Hij draagt een kamelenharen mantel en een leren gordel om zijn heupen. Dit is niet om aan te duiden dat Johannes een excentrieke man was, al was hij dat ongetwijfeld ook. Maar zijn kleding is van belang omdat de profeet Elia precies hetzelfde gekleed was. En van de profeet Elia werd gezegd in het Oude Testament dat hij zou terugkeren om de Messiaanse tijd aan te kondigen. Dat is te lezen bij de profeet Maleachi 3,23-24 en bij Jezus Sirach 48,10. Met andere woorden, Johannes wordt geportretteerd als de man die de Messiaanse tijd komt aankondigen. Ook het citaat uit de profeet Jesaja verwijst naar de taak van Johannes op de weg te bereiden.
Het doopsel van Johannes was een andere soort doop dan wij ontvangen hebben toen we gedoopt werden. Johannes doopt als symbool van rein worden, schoon gewassen worden, opnieuw kunnen beginnen. Al die aspecten vind je ook terug in onze doop, maar wat bij Johannes totaal ontbreekt is dat je tot een bepaalde gemeenschap gaat behoren door de doop. Het is voor Johannes beslist geen initiatiesymbool.

Rien Poortvliet Johannes de Doper
Vrijwel altijd wordt Johannes de Doper staande en vol vuur sprekend of wijzend afgebeeld. Ook zijn er veel afbeeldingen waarop hij Jezus doopt. Rien Poortvliet deed het anders. Hij beeldde Johannes zittend af. Je zou Johannes er helemaal niet in herkennen. Totdat je opmerkt dat de schaduw van Johannes verdacht veel op een lam lijkt. En was het Johannes niet die Jezus Het Lam Gods noemde?