Gedoopt worden met water en Geest

Achtergrond

Hier is informatie te vinden over de context van de lezing of de plaats en tijd in het kerkelijk jaar. Ook kan hier informatie over feesten, personen, gedenkdagen en gebruiken gevonden worden. 

Johannes de Doper

Het religieuze klimaat in de tijd van Johannes de Doper
Tegengestelde bewegingen en verwachtingen bepaalden het religieuze en politieke klimaat in de tijd dat Johannes de Doper optrad. Er waren verschillende groepen te onderscheiden: De Zeloten die bereid waren tot terreurdaden en geweld om de vrijheid van Israël te herstellen;
De Sadduceeën, behorend tot de aristocratie en priesterstand die een verlicht en eigentijds jodendom nastreefden en met de Romeinse heersers tot schikkingen probeerden te komen. En de Essenen, een groepering die zich had afgewend van de tempel van Herodes en zijn eredienst en die in de woestijnen van Judea kloostergemeenschappen vormde en religieus gefundeerd samenwonen van families. Ze hadden eigen rituelen, in het bijzonder van liturgische reinigingen en gemeenschappelijk gebed. Het zou kunnen zijn dat Johannes de Doper en misschien ook Jezus en zijn familie affiniteit hadden met deze gemeenschap. Het kan zijn dat Johannes de Doper daar voor een deel zijn religieuze vorming heeft ontvangen.

Johannes de Doper wijs Jezus aan als 'het lam Gods, dat de zonden van de wereld wegdraagt'. Dit is een verwijzing naar de tekst uit Jesaja 53, waarin wordt gezegd dat de rechtvaardige dienaar die komt als een lam naar de slachtbank zal worden gevoerd, en dat hij de schuld van velen droeg en het voor de zondaars opnam. Johannes zegt dat als hij Jezus ziet, hij de dienaar uit het boek Jesaja ziet. Hij wijst Hem aan als het lam Gods. Daarom wordt Johannes in de schilderkunst ook vaak wijzend afgebeeld, met een lam aan zijn voeten.

Johannes krijgt hierbij hulp van de heilige Geest: wanneer de heilige Geest op Jezus blijft rusten is dat voor Johannes een signaal dat zijn aanwijzing terecht is. 

De doop
Toch was het optreden van de Doper iets heel nieuws. De doop waartoe de Doper oproept was anders dan de gebruikelijke reinigingsrituelen. Deze doop is eenmalig: iemand bekeert zich eens en voorgoed tot een geheel ander leven. Het is een vurige oproep aan verbonden om op een nieuwe wijze te gaan denken en handelen. (Joseph Ratzinger Benedictus XVI, Jezus van Nazareth, deel 1 Van de doop in de Jordaan tot de Gedaanteverandering. 2007, Uitgeverij Lannoo nv. Tielt)